Beste Vijanden

Lauda vs. Hunt, Ajax vs. Feyenoord, Intel vs. AMD, Tesla vs. Edison en jouw team vs. “die sukkels van marketing” hebben allen 1 ding gemeen: De rivaliteit tussen elkaar is minstens even groot als de prestaties die dit oplevert. Hollywood laat zien dat de competitie tussen individuen of groepen spannende wedstrijden en mooie verhalen oplevert. De onredelijke ruzies kunnen zorgen voor hilarische situaties, maar hetzelfde onredelijke gedrag drijft de rivalen om hun eigen grenzen te verleggen. Rivaliteit zorgt ervoor dat wij niet alleen onszelf verbeteren, maar daarmee ook het niveau van ons team, sport, bedrijf of natie naar een hoger niveau tillen. En dat wij daarmee die sukkels van marketing een loer kunnen draaien is natuurlijk mooi meegenomen.

Al sinds het begin van het empirische onderzoek in de psychologie wordt het fenomeen van rivaliteit bestudeerd. Zeker in de opkomst van het grote Amerikaanse kapitalisme is het begrijpen van rivaliteit een prioriteit geworden voor verschillende instanties. Prof. Doc M D onderzocht in eerste instantie rivaliteit tussen individuelen en later ook rivaliteit tussen groepen en organisaties. Veel van het onderzoek naar rivaliteit werd in labsituaties onderzocht. Vaak werden er wedstrijdjes of taken opgezet waarbij winst van persoon A automatisch verlies voor persoon B betekende (en andersom). Op deze manier ontstond er een duidelijke tegenstander die verslagen moest worden om het doel te bereiken. Hierin zat echter ook de tekortkoming: Ajax en Feyenoord zien elkaar niet als enkel een tegenstander, maar als vijanden. Edison wilde niet alleen zijn idee beter verkopen, maar Tesla moest daarbij vernederd worden. En een week aan tevreden klanten valt toch echt in het niet wanneer die jongens van marketing als beloning een uur eerder kunnen gaan borrelen! Rivaliteit is namelijk groter dan alleen een tegenstander en groter dan alleen de wedstrijd.

Onderzoekers dr. Kildruf, prof dr. Elfebein en prof dr. Stein zagen in dat rivaliteit zich onderscheidt doordat het relationeel is; Het is niet een tegenstander, het is de tegenstander. Door deze nieuwe blik op rivaliteit startten zij een serie onderzoeken die nieuw inzicht opleverden op het ontstaan van een rivaal.

Drie brede factoren lijken van grote invloed op dit proces:

  • Nabijheid tussen de rivalen
  • Overeenkomstige kenmerken
  • En een geschiedenis van interactie

Een tegenstander die je kan zien zal vaker in je gedachten opkomen dan een tegenstander die je niet ziet. Hoe dichterbij een tegenstander is, hoe sneller dit zal leiden tot rivaliteit en ruzies. Dit is niet alleen waar voor de achterburen van nummer 34, maar zelfs voor ondernemingen. Onder andere Asc. Prof. Yu & Prof. Cannella lieten zien dat ondernemingen die geografisch dichter bij elkaar liggen, heviger met elkaar concurreren (ook wanneer de potentiele afzetmarkt niet afhankelijk is van deze ligging).

Naast de geografische ligging is er een andere grote factor: Hoe meer tegenstanders op elkaar lijken, hoe eerder het rivalen worden. Dit komt omdat wij onze prestaties vergelijken met iemand die op ons lijkt, zodat wij zelf een inschatting kunnen maken van hoe goed we ergens in zijn. Lauda en Hunt waren de beste F1 coureurs van hun tijd en alleen een vergelijking met elkaar had in hun ogen enige waarde. Maar ook gelijke groepen vertonen grotere rivaliteit. Doordat de tegenstanders in veel opzichten hetzelfde zijn, gaan wij op zoek naar factoren waarin wij uitblinken of zij het onderspit delven. Het probleem met die redenatie is dat er weinig verschil gevonden zal worden met onze gelijken omdat wij per definitie gelijk aan elkaar zijn! Wanneer die verschillen niet bestaan zijn we er op gebrand deze als groep te creëren. We zijn tenslotte die jongens van marketing niet!

De laatste grote factor die rivaliteit doet ontstaan is de gene die de mooiste Hollywood films oplevert: gedeelde geschiedenis. Rivalen stoppen meer moeite, energie en focus in het verslaan van elkaar, vanwege de vete die zij met elkaar hebben opgebouwd. Zo reden Lauda en Hunt het zand al in elkaars gezicht toen zij begonnen als rookies in de Formule 3, komt “de Klassieker” van Ajax – Feyenoord niet voor niets aan de naam en waren het toch echt die jongens van marketing die als eerste jouw tussendoortje uit de bedrijfskoelkast hebben gejat. De herhalende competitie zorgt voor grotere rivaliteit, zeker wanneer de rivalen aan elkaar gewaagd zijn. Dit komt proces is tweeledig. Ten eerste zal het “Wat als… ” gevoel bij Feyenoord groter zijn wanneer Ajax met 1-0 van hen wint, dan wanneer zij met 8-0 winnen. Vervolgens is het geloof in de toekomstige overwinning groter en ontstaat er weer sterke strijdlust om de competitie op te zoeken.

Dr. Kildruf, prof. dr. Elfebein en prof. dr. Stein noemen deze vorm van wrok die opstapelt het competitief residu. Dit gevoel is zo sterk en irrationeel dat rivalen het koste-wat-het-kost tegen elkaar blijven opnemen. Sterker nog, zelfs wanneer de regels van het spel zo veranderen dat samenwerken het beste resultaat oplevert blijven de rivalen elkaar uitdagen in plaats van samen te gaan werken! Het opstapelen van dit competitief residu zorgt er zo voor dat de rivaliteit even groot groeit als het aantal gestreden wedstrijden.

De nieuwe blik op rivaliteitsonderzoek heeft naast nieuw inzicht op het ontstaan van rivaliteit ook nieuw inzicht opgeleverd over oude tegenstrijdige onderzoeksresultaten. Zo lieten prof. Tauer & prof. Harackiewicz een positieve relatie zien tussen competitie en behaalde resultaten onder sportteams. Anderzijds liet prof. dr. Stanne en haar collega’s een tegenovergesteld beeld zien bij onderzoekparticipanten die in een labsessie een vergelijkbare taak moesten uitvoeren. Het verschil zit hem uiteraard in de eerder genoemde factoren: Nabijheid, gelijkheid en gedeelde geschiedenis. Rivaliteit is hierdoor meer dan alleen een competitie. Het helpt ons grenzen te doorbreken, ons te onderscheiden van gelijken en bovenal te zorgen dat die jongens van marketing toch echt niet het eerste aan de borrel zitten vrijdag. Of zoals Niki Lauda het poëtischer zei in zijn Hollywoodfilm-monoloog:

“Stop thinking of it as a curse to have been given an enemy in life. It can be a blessing, too. A wise man gets more from his enemies than a fool from his friends.”

Referenties

Kilduff, G. J., Elfenbein, H. A., & Staw, B. M. 2010. The psychology of rivalry: A relationally-dependent analysis of competition. Academy of Management Journal, 53: 943-969. KilduffStanne, M. B., Johnson, D. W., & Johnson, R. T. 1999. Does competition enhance or inhibit motor performance: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 125: 133–154.Tauer, J. M., & Harackiewicz, J. M. 2004. The effects of cooperation and competition on intrinsic motivation and performance. Journal of Personality and Social Psychology, 86: 849–861.Yu, T., & Cannella, A. A. 2007. Rivalry between multinational enterprises: An event history approach. Academy of Management Journal, 50: 663–684.

Dit vind je misschien ook interessant